Aft, ağız içi damakta en sık karşılaşılan hastalıklardan biridir. Aft oluşumunu engellemek için çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Damak aftları, bir çeşit ülser hastalığıdır. Bu beyaz yaralar, sıcak yemekler tüketilirken, acı, tuzlu veya ekşi besinler yenildiğinde, ya da yanlışlıkla diş ile üzerine basıldığında şiddetli ağrıya sebep olur. Damakta bulunan aftlar, konuşma problemlerine neden olabildiği gibi tükürük salgılarının kontrolünün bile kaybedilmesine yol açabilir.

Damakta meydana gelen bu yaralar genellikle 3-5 gün içinde kendiliğinden iyileşir. Aftlar, damak yüzeyinde bir yerde olabileceği gibi, birkaç yerde aynı anda da ortaya çıkabilir. Fakat kimi durumlarda iyileşme süresi haftaları bulabilir. Mercimek büyüklüğüne ulaştığında iyileşme süreci başlamıyorsa, daha da büyüyerek klinik bir vaka haline gelebilir. Türkiye toplumunun yüzde 25'inin bu yaralar ile mücadele ettiği tespit edilmiş olup, kadınlarda daha fazla görülmektedir.

Sağlıksız yaşam koşulları, beslenme sorunları, stres, bağışıklık sisteminin zayıflığı, çeşitli hastalıklar sonrası vücudun tepkisi, dışarıdan alınan fazla acı besinler ve sürekli tuzlu şeyler yemek, damak yüzeyinin hassas olan bölümünde hücre deformasyonuna bağlı olarak yaraların ortaya çıkmasına neden olur. Yara genel olarak kırmızı renkli (eritroplaki) ve küçük olarak ortaya çıkar, daha sonra büyür ve beyazlaşır, beyaz bir yara (lökoplaki) haline gelir. İlk ortaya çıkışında derin ve ağrılı bir sızlama ile kendini gösterir. Küçük bir ihtimal de olsa başka hastalıkların belirtisi olabilir.

Hormonlarda meydana gelen değişimlerin cilt yüzeyine verdiği tepki, ağız içi damak aftları olarak karşımıza çıkar. Erkek veya kızlarda ergenlik döneminde meydana gelen değişimler ile kadınların özel durumlarında hormonal değişimler, damak aftı oluşmasına neden olabilir.

Acılı, asitli, baharatlı gıdalar damak aftlarını tetikler. Asit miktarı yüksek içecekler, sirke, tuz, turşu, çerez, çekirdek ve pek çok kimyasal içerik bulunduran yiyecekler damakta aft oluşumunun önemli nedenleridir. Aftın neden olduğunu anlamak için aft oluşumundan iki gün önceye giderek yediğiniz hangi şeyin size dokunmuş olabileceğini anlayabilir ve beslenme alışkanlıklarınızı gözden geçirebilirsiniz.

B12 vitamini eksikliğinde ortaya çıkan helicobacter pylori olarak bilinen bu mikrop, damakta aft çıkışına neden olabilir. Bir çeşit bakteri özelliği taşıyan bu mikrop, zaman zaman mideye de zarar verdiği tespit edilmiştir. Eğer damakta aft oluşumuna mide mikrobu yol açıyorsa, bu mikrop kesinlikle temizlenmeli, aksi durumda aft iyileşmesi kısa süreli olacak ve tekrar nüksetecektir.

Behçet hastalığında ağız içinde, damak ve yanlarda yaralar meydana gelir. Diğer aftlardan ayırt edilemez. Diğer aftlardan tek farkı, bütünleşik olarak birçok yaraların ortaya çıkması ve ayda birkaç kez tekrarlamasıdır. 2-7 gün arasında kendiliğinden iyileşir. Aftlar damakta çıkabileceği gibi ağızın diğer bölgelerinde de çıkabilir. Yaralar ağrılı olduğu için hasta beslenmesinde zorluk yaşayabilir.

Acı, asidik ve sıcak şeylerden uzak durulmalıdır. Akşam uyumadan önce mutfaklarda kabartma tozu (karbonat) olarak kullandığımız toz soda bir bardak suyla içildiğinde hem mide rahatlayacak hem de damakta bulunan aft yaralarına iyi gelecektir. Eğer damakta aft bir türlü geçmek bilmiyorsa, hekime başvurulmalıdır. Kortizon, kakaolu gargara, jel ve sprey ilaçlar kullanılmalıdır. Bunların içinde en etkili ilaç ise kenakort pomat kremdir.